تهران پانزدهمین شهر پرجمعیت جهان با مساحت ۷۳۰کیلومترمربع است که همراه با توابع خود جمعیتی ۱۴میلیون نفری دارد. این شهر به‌لحاظ بزرگی بیست‌وهشتمین شهر دنیاست که تراکم جمعیت آن بین ۱۰هزار و ۷۰۰ تا بیش از ۱۱هزار نفر در هر کیلومترمربع است.

جغرافیا

تهران به ۲۲منطقه و ۱۱۲ناحیه (شامل ری و تجریش) تقسیم شده و نماد آن برج آزادی و برج میلاد است. این شهر در فهرست گران‌ترین شهر‌های دنیا محسوب می‌شود، ولی به‌لحاظ کیفیت زندگی از استاندارد‌های مطلوب برخوردار نیست. این شهر در دوره حکومت آغامحمدخان قاجار، به پایتختی برگزیده شد؛ شهری که در پهنه‌‌های بین ۲وادی کوه و کویر و در دامنه‌های جنوبی البرز گسترده شده و ۱۱۹۰متر از سطح دریا ارتفاع دارد. تهران از سمت جنوب به کوه‌های ری و بی‌بی‌شهربانو و دشت‌های هموار شهریار و ورامین و از شمال به‌واسطه کوهستان محصور شده است.

کوهستان شمالی تهران با بلندترین قله این کوهستان، توچال با ۳۹۳۳متر بر تمام فضای شهر مشرف است. دومین منطقه، دامنه‌های البرز است که به تپه‌ماهور‌ها و دره‌های اوین، درکه، نیاوران، حصارک و سوهانک منتهی می‌شود و همواره خیل عظیمی از جمعیت را به‌سوی خود فرامی‌خواند. منطقه سوم دشتی است که تهران بر آن گسترده شده و دارای شیب ملایمی با جهت شمالی‌جنوبی است.

فضای جغرافیایی شهر تهران در کوه و دشت به‌وسیله ۲رود کرج در غرب و جاجرود در شرق مشخص می‌شود که در نزدیکی کویر نمک در جنوب‌شرقی تهران به یکدیگر می‌پیوندند. آب‌وهوای تهران در مناطق کوهستانی شمال اندکی مرطوب و معتدل است و با گسترش رو به جنوب گرم و خشک می‌شود.

حداکثر و حداقل مطلق درجه حرارت تهران ۴۱ تا ۶-درجه سانتی‌گراد است و میزان بارندگی سالانه آن حدود ۳۲۷میلی‌متر است. تهران در سال ۴۰روز یخ‌بندان دارد. این شهر از نظر زمین‌لرزه جزو نواحی پرزیان (۸ تا ۱۰درجه مرکالی) به‌شمار می‌آید. یکی از مسائل مهم شهر تهران موضوع تأمین آب شرب است که آب تهران با رودخانه‌های اصلی کرج، جاجرود و لار تأمین می‌شود.

تهران که بزرگ‌ترین و مهم‌ترین شهر ایران است، موقعیت ویژه سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و جغرافیایی دارد که سبب شده است بسیاری از مردم کشور (برای کار، تحصیل، درمان، انجام امور اداری، خرید یا فروش کالا و تفریح) به این شهر بیایند و به‌تدریج در آن ساکن شوند.

تاریخ تهران

آبادانی تهران با ویرانی ری آغاز شد. ۲بار حمله مغولان به ری و گریز مردم به مناطق اطراف باعث آبادانی مناطقی چون تهران شد. دوره جدید شهرنشینی در تهران از سال ۱۳۰۰خورشیدی آغاز می‌شود که رشد سریع و دگرگونی‌های چشمگیری را باعث شد. این دوره خود به ۴مقطع اساسی تقسیم می‌شود. در سال‌های بین ۱۳۰۰ تا ۱۳۲۰خورشیدی که همه خندق‌ها و دروازه‌ها برداشته شدند و به‌جای آن‌ها، بولوار، خیابان و ساختمان‌های جدیدی مانند ایستگاه راه‌آهن، ساختمان وزارت امور خارجه، باشگاه افسران، دانشکده افسری، شهربانی کل کشور، بانک ملی ایران و... احداث شد، چهره نامنظم تهران شکلی کمابیش منظم و هندسی یافت.

تهران اول‌بار حدود ۲۰۰سال پیش از سوی آغامحمدخان قاجار به‌عنوان پایتخت ایران برگزیده شد. تقریبا بیشتر عمارت‌ها و ابنیه قدیمی تهران که امروز بخشی از میراث فرهنگی ایران را شامل می‌شود، متعلق به همان دوره یا عهد صفوی است.

تهران امروز

تهران با داشتن حدود ۲۰درصد جمعیت ایران، ۲میلیون خودرو، ۳۰هزار واحد صنعتی، ۱۳۴شهرک، ۴۰درصدتولید ناخالص ملی و ۷۰۰کیلومترمربع مساحت، متأسفانه شرایط زیستی مطلوبی برای ساکنان خود به‌وجود نیاورده است، به‌طوری‌که صرف‌نظر از مسائل حاد تأمین آب، دفع فاضلاب و رفت‌وآمد، اکنون به‌عنوان یکی از آلوده‌ترین شهر‌های بزرگ جهان معرفی شده است.

امروزه مشکل اصلی تهران بزرگ در ۲بعد حرکت شهری (سواره و پیاده) و مشکلات ادراک و رفتار در منظر شهری قابل بررسی است. دراین‌میان، وظیفه سازمان زیباسازی باتوجه‌به مشکلات ذکرشده بسیار حائز اهمیت است. وظیفه این سازمان، معماری، شهرسازی، خیابان‌بندی یا حل مشکلات ترافیک نیست.

مردم تهران

ساکنان اصلی شهر تهران فارسی‌زبان بودند، اما به‌مرور و با وسیع‌شدن این شهر، گروه‌های مختلفی از اقوام آذری، کرد، مازندرانی، گیلک، ارمنی، عرب، لر و... به این شهر مهاجرت کردند. البته امروزه بیشتر مردم تهران به زبان فارسی صحبت می‌کنند و بسیاری از آن‌ها لهجه تهرانی دارند؛ کلان‌شهری که براساس آخرین سرشماری در سال۱۳۹۵، جمعیتش به ۸۷۳۷۵۱۰تن رسیده است و این جمعیت در ۲۲منطقه شهری و در ۳۷۴محله زندگی می‌کنند.

مشکلات شهر تهران

یکی از مشکلات شهر تهران که گاهی از آن نیز به‌عنوان کلاف سردرگم یاد می‌شود، ترافیک سنگین خودرو‌هایی است که در این ابرشهر خاورمیانه از سویی به‌سوی دیگر می‌روند. به‌گفته کارشناسان حمل‌ونقل و امور شهری، روزانه بیش از ۳میلیون خودرو و ۲میلیون موتورسیکلت در تهران تردد می‌کنند و همین مسئله به‌تنهایی کافی است تا مسئولان شهری تهران را مجاب کند بخش درخور توجهی از طرح‌ها و برنامه‌های خود را به روان‌سازی ترافیک و تسهیل مسافرت‌های درون‌شهری اختصاص دهند.

توسعه حمل‌ونقل عمومی و گسترش زیرساخت‌های شهری، شبکه‌های بزرگراهی، احداث تقاطع‌های غیرهم‌سطح و ایجاد سیستم‌ها و تجهیزات هوشمند از اولویت‌های مدیریت شهری برای بهبود ترافیک تهران بزرگ است. تسریع در گسترش خطوط و ایستگاه‌های قطارشهری و توسعه خطوط اتوبوس‌رانی تندرو از مواردی است که نگاه اصلی مدیریت شهری بر آن استوار است. ناوگان حمل‌ونقل عمومی تهران با استفاده از مترو (۷خط فعال)، اتوبوس، ون و تاکسی هر روز ۱۸میلیون مسافر درون‌شهری را جابه‌جا می‌کنند.