آیا دانش آموزان در ایام کرونا و تحصیل مجازی دچار انزوای اجتماعی می‌شوند؟

طنین همتی|شهرآرانیوز، هیچ‌وقت فکر نمی‌کردیم روزی همه‌گیری سیستم آموزشی و اجتماعی را تغییر دهد و باعث شود مدارس ماه‌ها تعطیلی شوند. تعطیلی مدارس ناشی از کرونا ثابت کرد که مدارس علاوه بر نقش آموزشی و پرورشی، فضایی برای تعامل افراد هم‌سن‌وسال است که مستقیم و غیرمستقیم در رشد شخصیتی آن‌ها تأثیرگذار است. اگر بحث آموزش‌های مجازی و ضعف زیرساختی آن را در نظر بگیریم، کودکان ما از فضای هم‌سن‌وسالانشان دور شدند و بیشتر وقت خود را در فضای مجازی می‌گذرانند.

دکتر میرزاده، فوق‌تخصص روان‌پزشکی کودک و نوجوان، درباره نقش مدارس و تأثیر آن بر مهارت‌های اجتماعی و ارتباط با هم‌سالان اظهار کرد: نقش مدارس غیر از آموزش، در رشد شخصیت دانش‌آموزان خیلی پررنگ است. شاید در ابتدای همه‌گیری جهانی کرونا و شروع قرنطینه، تا این حد به نقش مدرسه و نیاز آن برای رشد کودک و نوجوان پی نبرده بودیم و اینکه تا چه حد می‌تواند در ارتباط با هم‌سالان و سلامت روانشان نقش داشته باشد.

وی ادامه داد: زمانی که همه‌گیری شروع شد، خانواده‌ها بیشتر دور هم جمع شدند و شاید در ابتدا یک دوره آرامش‌بخش تلقی می‌شد. اما در بلندمدت کاهش ارتباط اجتماعی در دانش‌آموزان روی دیگر این تعطیلی‌ها بود و خانواده‌ها بیشتر با بچه‌ها به چالش خوردند و باعث شد هم تنش‌های داخل خانواده بیشتر شود و هم خشونت‌های خانوادگی افزایش یابد. دراین‌میان، بچه‌ها از نظر روحی پرخشاگر و عصبی شدند و متقابل، خانواده‌ها هم از این قاعده مستثنا نبودند.

به‌گفته این درمانگر، جالب اینجاست حتی کودکانی که در دوره رشد تکلمی بودند، طبق گزارش‌های ایران و کشور‌های دیگر، رشد متناسب با تکاملشان هم متوقف شد و کودکان دوسه ساله داشتیم که رشد تکلمی آن‌ها متناسب با سن آن‌ها شکل نگرفته بود.

وی اضافه کرد: مسئله همه‌گیری و قرنطینه علاوه بر اینکه در کودکان سنین دبستان و نوجوان بر رشد مهارت‌های اجتماعی و اضطراب تأثیر گذاشته بود، در بچه‌های کوچک‌تر و نوباوه هم در رشد مهارت‌های زبانی تأثیر منفی گذاشته بود. ما به وضوح شاهد این موضوع و مراجعات بودیم.

 

دکتر میرزاده درباره راهکار‌های پیش رو دراین‌باره گفت: خانواده‌ها در ابتدا راهکار‌هایی برای کنترل فرزندان خود در این دوران داشتند و تلاش کردند با تماس‌های تصویری و دورهمی‌های مجازی این خلأ را رفع کنند، اما هیچ‌کدام این راهکار‌ها بچه‌ها را ارضا نمی‌کرد، چون هیچ‌کدام از این راهکار‌ها مثل ارتباط چهره‌به‌چهره در رشد کودکان تأثیر ندارد. ولی متأسفانه با محدودیت‌هایی که به‌وجود آمده است، دورهمی‌ها حتی با رعایت شیوه‌نامه‌های بهداشتی هم غیرممکن شد و شرایط را برای کنترل کودکان در خانه سخت کرد.

فوق‌تخصص روان‌پزشکی کودک و نوجوان در ادامه اظهار کرد: پیشنهاد ما به خانوده‌ها در این ایام این است که استفاده اینترنت، موبایل و حتی تلویزیون را کم کنند، چون استفاده زیاد و نامحدود از وسایل الکترونیکی باعث می‌شود اطلاعات منفی به آن‌ها داده شود و حتی در بلندمدت روی سلامت روان کودکان هم تأثیر می‌گذارد و باعث تنش و خستگی مغز می‌شود.

کودکانی که بیش از نیم‌ساعت از وسایل الکترونیکی مثل موبایل و بازی‌های رایانه‌ای استفاده می‌کنند، ممکن است پرخاشگرتر هم باشند. حتی اگر برنامه‌های خوب و آموزنده‌ای هم ببینند، در بلندمدت باعث ایجاد خستگی مغز در کودک و رفتار‌های کنترل‌نشدنی می‌شود.

وی تأکید کرد: به‌جای استفاده بیش از اندازه از این وسایل، خانواده‌ها باید وقتی برای بازی کودکان اختصاص دهند. قرار نیست وسایل و تجهیزات خاصی برای بازی باشد، همان بازی‌های ساده با کودک، بدون شک برایش لذت‌بخش است. حتی انجام کار‌های ساده خانه هم برای کودک جذابیت دارد و اینکه وظیفه‌ای هم به او داده شود، باعث می‌شود سرگرم شود و از موبایل دور باشد.
وی افزود: نفش انجام‌دادن و پایان‌دادن یک کار، ضمن اینکه انرژی صرف می‌کند، باعث می‌شود پیامد کار احساس خوشایندی به فرد بدهد؛ بنابراین همین امکاناتی که در دسترس است، برای سرگرم‌شدن و حفظ مهارت‌های ارتباطی کودک می‌تواند مؤثر باشد.

دکتر میرزاده یادآور شد: مشکلی که آموزش مجازی ایجاد کرده، این است که والدین مجبورند برای کودکان گوشی‌های هوشمند تهیه کنند و، چون بچه‌ها آموزش کافی ندیدند و خانواده برایشان محدودیت قائل نشده یا ممکن است نظارتش کم باشد، بچه‌ها در معرض آسیب‌های اجتماعی و رفتاری قرار می‌گیرند. علاوه بر این، مجازی‌بودن کلاس‌ها باعث شده است دانش‌آموزان و حتی دانشجویان خود را به حضور در کلاس ملزم نبینند و متأسفانه انگیزه دانش‌آموزان و دانشجویان در بحث و گفتگو در مسائل درسی بسیار کم شده است.

وی تأکید کرد: اگر مدارس به‌جای برگزاری کلاس آفلاین از کلاس‌های آنلاین استفاده کنند و دانش‌آموز را با پرسش و پاسخ درگیر کلاس کنند، باعث ارتباط‌گیری مؤثر می‌شود و خلأ نبود کلاس‌های حضوری تا حدودی جبران می‌شود.

به‌گفته دکتر میرزاده، معمولا بچه‌هایی که نقص توجه و تمرکز دارند، آموزش مجازی باعث افت تحصیلی‌شان می‌شود. علاوه بر اینکه مهارت‌های اجتماعی‌شان ضعیف است، مهارت‌های تحصیلی‌شان هم ضعیف می‌شود. ما توصیه می‌کنیم در صورت امکان آموزش‌های مجازی با امکانات ویژه ارائه شود و اینکه بهتر است به‌سمت آموزش حضوری برویم، چون آموزش‌های مجازی در بلندمدت هم تأثیر منفی بر روح و روان بچه‌ها می‌گذارد.

این درمانگر خانواده ادامه داد: این نکته هم باید گفته شود که دوربودن کودکان از محیط هم‌سالانشان باعث خودشیفتگی می‌شود و کم‌کم عادت می‌کنند به تنهابودن و رفتن در فضای مجازی؛ به‌عبارتی بچه‌ها درخودفرورفته می‌شوند و حتی اگر از نوجوانان پرسیده شود که دوست دارند دوباره به مدرسه بروند یا نه، ترجیح می‌دهند به همین روال تحصیل کنند، چون فضای مجازی نیاز‌های آن‌ها را برآورده می‌کند. البته سطح توقع آن‌ها را هم تا همان حد پایین می‌آورد و نگاهشان را تغییر می‌دهد به این سمت که مهارت‌های اجتماعی در همین حد است. درنتیجه بچه‌ها به‌تدریج از نزدیکان دور می‌شوند و در غار تنهایی خود فرو می‌روند.

وی تصریح کرد: والدین باید در این دوران کمتر به بچه‌ها امر و نهی و از آن‌ها انتقاد کنند و بیشتر باید کنارشان باشند. محدودیت برای بچه‌ها خوب است. فضای مجازی در کنار فوایدی که دارد، برای خانواده‌ها هم معضل شده است. خانواده‌ها باید غیرمستقیم فرزندانشان را کنترل کنند و ترجیحا بهتر است کنار اعضای خانواده سرگرمی‌های جذابی را ایجاد کنند تا بتواند جایگزین وسایل الکترونیک باشد.

وی گفت: نکته مهمی که باید در نظر گرفت، این است که از همان اول که گوشی برای بچه‌ها تهیه می‌شود، از اینکه گفته شود مالکیت گوشی با خود کودک است، اجتناب کنند تا امکان نظارت روی کودک بیشتر شود. قرار نیست کودکان را رنج بدهیم، قرار است که برای کودکان آسایش ایجاد کنیم که برای این کار باید مراقب باشیم آسیب نبینند.

میرزاده تأکید کرد: خود والدین هم در وهله اول باید الگوی خوبی باشند و قبل از اینکه محدودیت برای استفاده گوشی برای کودک ایجاد شود، والدین هم در حضور کودک از استفاده بیش از حد از گوشی خودداری کنند و برای کودک ابزار سرگرم‌کننده فراهم کنند.

وی تأکید کرد:، اما این نکته مهم است که ما سن بچه‌ها را هم در نظر بگیریم. برای مثال بچه‌های رده دبستان بیشتر به بازی گروهی و بودن در جمع علاقه دارند، اما نوجوانان بنا به سنی که دارند، استقلال‌طلب‌اند و کمتر به حضور در جمع تمایل دارند. مهم این است که والدین با خصوصیات اخلاقی و رفتاری بچه‌ها در هر سن آشنا باشند تا متناسب با آن برخورد کنند.

 

وی در پایان گفت: باتوجه‌به زیرساخت‌های آموزشی موجود، هیچ روشی نمی‌تواند جایگزین مدارس شود و باید به‌سمتی برویم که با رعایت‌کردن، محدودیت‌ها برداشته شود تا مدارس بتوانند دوباره فعالیت کنند، چون اثرات درازمدت تعطیلی مدارس با هیچ توصیه‌ای قابل پیشگیری نیست و حتی اکنون هم اثراتش را در جامعه می‌بینیم.