درباره مزایا و معایب طرح ترافیک بر مبنای تجربه های جهانی

عماد پورشهریاری | شهرآرانیوز؛ با شروع هزاره سوم، بیشتر کارشناسان حمل‌ونقل شهری، راه‌حل مشکل ترافیک را به شکلی در دریافت هزینه از شهروندان مرتبط می‌دیدند. در دوره‌ای، بسیاری از شهر‌های دنیا برنامه‌های متنوعی برای این دریافت هزینه اجرا کرده بودند؛ پرداخت هزینه ازدحام در خیابان‌های شلوغ یا آن چیزی که ما به‌عنوان طرح ترافیک می‌شناسیم، اما یک دهه پس از آن کمرنگ شد. بسیاری از شهر‌ها طرح‌های ترافیک را به‌دلایل مختلف حذف کردند، اما بسیاری با بهینه کردن آن، طرح‌ها را گسترش دادند و به نتایج مطلوبی هم دست یافتند.

در سال ۲۰۱۲ شهرداری لندن یکی از شهر‌های گران از نظر طرح ترافیک بود. اما میزان تأثیرگذاری طرح، محل مناقشه رسانه‌ها و مدیران شهری شده بود.
بوریس جانسون، نخست‌وزیر کنونی بریتانیا که در آن زمان شهردار لندن بود، بخشی از طرح ترافیک و البته درآمد چندده‌میلیون پوندی شهر را تعطیل کرد. در آن زمان میلان و استکهلم تنها شهر‌های بزرگ اروپا بودند که هزینه طرح ترافیک را از شهروندانشان دریافت می‌کردند. در همان زمان دو طرح مشابه در نیویورک مطرح، اما با مخالفت روبه‌رو شد. طرح‌های مشابه دیگری در شهر‌های مختلف جهان، لغو شدند یا در همان سطح پیشنهاد باقی ماندند. شورا‌های شهر در ادینبورو (یا‌ادینبورگ) پایتخت اسکاتلند و منچستر انگلیس هم طرح‌هایی مشابه را رد کردند.

انتقاد‌های متعددی با پشتوانه‌های دانشگاهی و تجربی به طرح ترافیک وارد شده است. نخستین انتقاد اینکه شهروندان مشکلی با پرداخت هزینه ندارند یا درنهایت به این کار مجبور هستند؛ به همین دلیل تغییری در ترافیک و آلودگی رخ نخواهد داد. تحقیقات مرکز حمل‌ونقل لندن از اجرای ده‌ساله طرح ترافیک در این شهر نشان می‌دهد که حجم ترافیک در محدوده طرح، تنها ۱۰ درصد کم شده است و میزان جابه‌جایی حمل‌ونقل خودرو‌ها در تمام لندن در این مدت، تنها ۱۱ درصد کاهش داشته است. ازطرفی کاهش ۱۰ درصدی ترافیک شاید کم‌جلوه به نظر برسد، اما بسیاری از کارشناسان جلوگیری از افزایش ترافیک را اقدامی مهم و آن را مدیون طرح ترافیک می‌دانند. بی‌توجهی به تأثیر ترافیک بر کسب‌وکار‌های محلی، از مهم‌ترین انتقاد‌هایی است که به چنین طرح‌هایی وارد می‌شود؛ روایت‌هایی که در بسیاری از رسانه‌ها و پژوهش‌ها کاملا ضدونقیض است.

 

برای مثال روزنامه دیلی‌تلگراف در سال ۲۰۰۴ از کاهش شدید درآمد‌های فروشگاه‌های داخل طرح ترافیک گزارشی منتشر کرد. شش ماه بعد گاردین در گزارشی، مدعی شد که کسب‌وکار‌های داخل طرح با افزایش درآمد روبه‌رو بوده‌اند. به این معنی که کاهش ترافیک، به‌تدریج خریداران بیشتری را به سمت فروشگاه‌های این منطقه سوق داده است، با این حال بی‌بی‌سی در سال ۲۰۰۷ در گزارشی به کاهش ۲۵ درصدی درآمد‌ها در این منطقه اشاره می‌کند.

 

انتقاد بعدی به طرح‌های ترافیک، ایجاد پارکینگ‌های بزرگ در مجاورت منطقه‌ای است که طرح در آن اجرا می‌شود. این پارکینگ‌ها علاوه بر تغییر چهره و هویت این محله‌ها، خود منبع بزرگی برای آلودگی هوا هستند، با این حال تحقیق مرتبطی در استکهلم، نشان می‌دهد که طرح ترافیک می‌تواند میزان عبورومرور در خارج از منطقه طرح را نیز کم کند. کاهش قیمت املاک در منطقه اجرای طرح ترافیک، از دیگر عواملی است که می‌توان گفت موجب زیبایی کمتر این طرح‌ها شده است. نتایج تحقیقی که در سال ۲۰۱۶ در نشریه اقتصاد شهری منتشر شده است، نشان می‌دهد پس از افزایش قیمت طرح ترافیک در سنگاپور، ارزش املاک درون طرح تا ۱۹ درصد کاهش پیدا کرده است. درنهایت فشار بر اقشار ضعیف و رعایت نکردن برابری‌های شهری، موضوعی است که در بسیاری موارد بر‌حق، طرح‌های ترافیک با آن هدف هجمه قرار می‌گیرند.

این‌ها را بگذارید کنار پژوهش‌هایی که از نتایج مثبت طرح ترافیک به‌دست‌آمده است. نتایج یک بررسی در سال ۲۰۱۹ نشان می‌دهد که در غیاب طرح ترافیک در استکهلم در سال‌های ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۰، آلودگی هوا ۱۵ درصد بیشتر و کودکان بیشتری به آسم مبتلا می‌شدند. پژوهشی دیگر در سال ۲۰۲۰ نشان می‌دهد که اعمال محدودیت‌های ترافیکی از طریق طرح ترافیکی در پکن (از سال ۲۰۰۳) سرعت حمل‌ونقل را افزایش داده، گاز‌های گلخانه‌ای، تصادفات را کاهش داده و پول خوبی هم نصیب شهر کرده است. نیویورک‌تایمز هم در گزارشی به کاهش استرس رانندگان در سیاتل اشاره کرده و نتایج تحقیقی را بازنشر داده است که در آن میزان زیاد رضایت عمومی شهروندان سیاتل از طرح ترافیک بررسی شده است.

تجربه شهر‌های مختلف جهان نشان می‌دهد که شهروندان در ابتدا با چنین پروژه‌هایی مخالفت هستند، اما درصورتی‌که همه جوانب به‌خوبی لحاظ شده باشد، رضایتمندی شهروندان نیز به‌تدریج حاصل خواهد شد. حلقه مفقوده در این بین، بی‌توجهی شهر‌ها به آموزش، آگاه‌سازی و برندینگ چنین طرح‌هایی است. شهروندان بیش از هر چیزی باید بدانند که هزینه حضورشان در شهر برای خود آن‌ها چقدر است و چرا باید مبلغی را برای حضور در برخی مناطق پرداخت کنند. ازطرفی نتایج و ریز هزینه‌کردِ درآمد‌های طرح نیز باید با جزئیات در اختیار شهروندان قرار بگیرد. نتایج پویش تبلیغاتی مشهور شهر لندن در سال ۲۰۱۰ با عنوان «شما در ترافیک گرفتار نمی‌شوید، شما خود ترافیک هستید»، نشان می‌دهد که آموزش و تبلیغات تا چه اندازه می‌تواند در پروژه‌های شهری مؤثر باشد.