آشنایی با میزان سهم‌ الارث براساس قانون

فرناز محمدیان | شهرآرانیوز؛ میراث عبارت است از انتقال حقوق مادی و اقتصادی شخصی که دیگر در قید حیات نیست. خوشبختانه قانون مشخص کرده است که میراث متوفی چگونه باید تقسیم شود و چه افرادی درآن سهم دارند.
اگر متوفی دارای چندین ورثه باشد، یک یا چند نفر از ورثه می‌توانند برای دریافت و جداسازی سهم خود از سهم سایر وراث اقدام کنند. علاوه بر این، وصی یا قیم یکی از وراث نیز می‌تواند برای دریافت سهم ورثه اقدام کند.

از وراث در قانون تحت عنوان طبقه یاد می‌شود. بر این اساس، طبقه اول شامل پدر و مادر، فرزندان و نوادگان، طبقه دوم شامل پدربزرگ یا مادربزرگ و طبقه سوم نیز شامل عمه، عمو، دایی، خاله و فرزندان آن‌هاست. ضمنا زن یا شوهر در کنار هر یک از این گروه‌ها ارث می‌برند. برای رسیدن به این موضوع، اولا باید طبقه را در ارث روشن کرد. در صورت زنده بودن حتی یک شخص در هر طبقه، نوبت به طبقه بعدی نخواهد رسید.

در این ضابطه ابتدا خویشاوندان نسبی به ۳ طبقه تقسیم می‌شوند. سپس نزدیکی خویشاوندان داخل در هر طبقه با درجات مختلف مشخص می‌گردد. با در نظر گرفتن ماده ۸۶۲ قانون مدنی و مقررات مربوط دیگر طبقات سه‌گانه، خویشاوندان نسبی به شرح زیر مشخص شده است.

شامل پدر و مادر، فرزندان و نوه و نبیره (هرچه پایین برود) است.
اگر فرزند متوفی فقط یک دختر به همراه پدر و مادر متوفی باشد، نصف ارث را خواهد برد و مابقی با توجه به میزان سهم‌الارث پدر یا مادر متوفی میان آن‌ها تقسیم می‌شود و اگر متوفی ۲ دختر یا بیشتر داشته باشد و فرزند پسری هم نداشته باشد، دختران دوسوم را به ارث می‌برند و مابقی با توجه به میزان سهم‌الارث هریک تقسیم می‌شود.

اگر فرزند متوفی یک یا چند پسر به همراه پدر و مادر متوفی باشد، سهم‌الارث پدر و مادر متوفی یک‌سوم خواهد بود و مابقی به تساوی بین پسران تقسیم خواهد شد. چنانچه وراث متوفی فقط پسر یا پسران او باشند و در طبقه اول وارث دیگری نباشد، تمام ترکه (ارث) به پسر یا پسران می‌رسد.

در صورتی که متوفی هم فرزند دختر و هم فرزند پسر به همراه پدر و مادر داشته باشد، سهم‌الارث پدر و مادر به دلیل وجود فرزندان، یک‌سوم ترکه خواهد بود و مابقی میان فرزندان دختر و پسر متوفی (پسران ۲ برابر دختران) تقسیم می‌شود.

شامل اجداد (پدربزرگ و مادربزرگ و هرچه بالا برود) و برادر و خواهر و فرزندان آن‌هاست.
اگر پدربزرگ و مادربزرگ تنها وراث متوفی باشند، تمام ترکه را به ارث می‌برند. اگر اجداد (پدربزرگ‌ها) و جدات (مادربزرگ‌ها) متعدد باشند، در صورتی که ابی باشند (همه فرزند یک پدرند) مردان ۲ برابر زنان ارث می‌برند و اگر همه امی باشند (همه فرزند یک مادرند) ارث بین آن‌ها مساوی تقسیم می‌شود.

اگر جد یا جده از سمت پدری یا اینکه جد و جده از سمت مادری با هم باشند، دوسوم ارث به جد یا جده سمت مادری می‌رسد و در صورتی که اجداد متعدد باشند، به صورت تساوی، یک سوم میان آن‌ها تقسیم می‌شود و دوسوم دیگر به جد یا جده سمت پدری می‌رسد که اگر این گروه متعدد باشند، سهم مردان ۲ برابر زنان است.

این طبقه شامل عمه، عمو، خاله، دایی و فرزندان آن‌هاست. مطابق ماده ۸۶۳ قانون مدنی، چنان‌که گفتیم، زمانی وراث طبقه بعد ارث خواهند برد که از وارثین طبقه قبل کسی نباشد.

زن و شوهر در کنار سایر وراث ارث می‌برند و هیچ‌یک از وراث نمی‌تواند مانع ارث بردن آن‌ها شود. سهم‌الارث زن در صورت وجود فرزند یک‌هشتم و در صورتی که همسرش فرزندی نداشته باشد یک‌چهارم خواهد بود. سهم‌الارث مرد نیز در صورتی که همسرش فرزندی نداشته باشد، یک‌چهارم و در غیر این صورت یک‌دوم خواهد بود.

در نهایت، نحوه محاسبه سهم‌الارث وراث به طور خلاصه به شرح ذیل است.

زوجه: اگر متوفی فرزند داشته باشد، یک‌هشتم و اگر فرزند نداشته باشد، یک‌چهارم ارث خواهد برد.

زوج: اگر متوفی فرزند داشته باشد، یک‌چهارم و اگر فرزند نداشته باشد، یک‌دوم سهم دارد.

مادر: اگر متوفی فرزند یا خواهر و برادر داشته باشد یک ششم و اگر فرزند و خواهر و برادر نداشته باشد یک سوم به او ارث می‌رسد.

پدر: اگر متوفی فرزند داشته باشد، یک‌ششم سهم‌الارث خواهد داشت.

دختر: (در صورتی که متوفی پسر نداشته باشد) اگر یک دختر باشد یک‌دوم و اگر متعدد باشند، همگی دوسوم خواهد بود.

خواهر: (مشترک از پدر و مادر یا مشترک از پدر، در صورتی که برادر یا اجداد پدری نباشد) اگر یک خواهر باشد، یک‌دوم و اگر متعدد باشند، همگی دوسوم سهم‌الارث دارند.