احیاگر مقوله پژوهش در تعزیه خراسان

سیدمحسن مصطفی زاده یک نام نبود و نخواهد بود بلکه یک اندیشه جریان ساز در حوزه‌های فرهنگ و هنر به شمار می‌آید که در گذر زمان، بودنش درک و نبودنش احساس خواهد شد. من بار‌ها به همراه زنده یاد سعید تشکری پای کرسی قدیمی استاد در کتابخانه اش در شهرک ابوذر نشستیم و چای خوردیم و از تئاتر به خصوص تعزیه حرف زدیم. حالا یک سال است که آن دو زمین را به مقصد آسمان ترک کرده اند. استاد مصطفی زاده در بسیاری از زمینه‌های هنری و ادبی صاحب نظر با درجه استادی بود. از این نظر، سخت است که درباره او صحبت کنیم تا بتوانیم ادای دین کاملی داشته باشیم، اما او از بزرگان تئاتر و شعر مشهد و کشور به شمار می‌آید و تاریخ درباره اش حرف‌ها خواهد زد.

او را به جرئت می‌توان از بزرگ‌ترین نویسندگان و پژوهشگران تئاتر خراسان دانست. از او تاکنون نمایشنامه‌ها و پژوهش‌های بسیاری در قالب کتاب منتشر شده است و از آثار منتشر نشده اش آثار بسیاری که در قفسه‌های کتابخانه اش به قول خودش در خاک خفته اند. امیدواریم مدیران فرهنگی استان همتی داشته باشند و آثار او را به زودی منتشر کنند. از او مقالات بسیاری در زمینه‌های ادبی و نیز تعزیه در نشریات تخصصی هنر و ادب مشهد و کشور به چاپ رسیده است که گواه آگاهی فکری استاد از این مباحث است. این استاد فقید فرهنگ و هنر شهرمان مرد شماره یک هنر تعزیه خراسان بود.

او از معدود پژوهشگران نمایش تعزیه به شمار می‌رفت که از تمام زوایای این هنر سنتی آگاهی داشت. مصطفی زاده بعد از زنده یاد صادق همایونی و زنده یاد جابر عناصری، تنها پژوهشگر بازمانده تعزیه ایران بود. او درباره نماد‌ها و نشانه‌های تعزیه مقالات بسیاری به یادگار گذاشته است و بار‌ها در گفت وگوهایش با نشریات و رسانه‌های مختلف به تبیین دقیق تاریخ تعزیه مشهد و ایران پرداخته است که هر یک از آن‌ها می‌تواند راهگشای نسل جدید برای آگاهی از نسل منقرض شده یا معدود تعزیه‌های شهرمان باشد.

او با توجه به تسلطش به شعر و ادب و نیز هنر تئاتر، اشعار زیادی را در قالب تعزیه سروده و تحلیل‌های بسیاری هم درباره نسخ قدیمی داشته است. یکی از خصوصیات بارز استاد فقید مصطفی زاده حضور مؤثرش در شورای نظارت بر نمایش مشهد بود. او از اولین هنرمندانی بود که بعد از پیروزی انقلاب اسلامی به عضویت این شورا درآمد و توانست جهت بسیار مناسبی به جریانات بی سامان و به هم ریخته آن زمان تئاتر مشهد بدهد و اجرا‌های تئاتر را روی صحنه به صورت مستمر در مشهد حفظ کند.

او از همان زمان تاکنون در هر سمتی و هر هیئتی قرار می‌گرفت، تلاش بر جذب داشت؛ جذب نیرو‌های توانمند و جوان به بدنه تئاتر و سرعت بخشی به فعالیت‌های گروه‌های تئاتری. او در چهار دهه اخیر همواره به عنوان دوست و رفیق در شورای نظارت فعالیت کرد و نگاه عمیق خود از محتوای تئاتر را به صورت صمیمانه و دوستانه با هنرمندان مطرح می‌کرد و در این سال‌ها فاصله‌ای میان او و نسل‌های مختلف به وجود نیامد.