بازآفرینی زیرساخت‌های هنری

مسئله زیبایی و توجه به انگاره‌های زیبایی شناختی یکی از موضوعات بسیار مهم و البته مغفول در زیست معاصر جامعه ایرانی است. جمال، امری فطری و ذاتی در انسان است که بی توجهی به آن، نوعی کمبود محسوب می‌شود و امکان بهره برداری از ظرفیت‌های حداکثری وجود انسانی را نخواهد داد. به مسئله زیبایی در آیات قرآن و روایات گوناگون پرداخته شده است، تابه آنجاکه در روایتی مشهور از پیامبر اسلام (ص) آمده است که «خدا زیباست و زیبایی را دوست می‌دارد».

بازتاب زیبایی و جمال گوهری انسان، به طور طبیعی در تراز زندگی دنیایی او نیز نمود و ظهور خواهد داشت. بر این بنیاد است که هنر اهمیت می‌یابد و نقشی بی بدیل در زیست متعالی انسان ایفا خواهد کرد. آفرینش آثار هنری و کوشش‌های هنرمندان، گامی در جهت بازتاب زیبایی‌ها و محسوس کردن جمال فطری و نهفته در انسان است.

به طور سرشتین، انسانی که ذاتا میل به زیبایی دارد اگر در معرض زیبایی نباشد، دچار ناامیدی، سردرگمی و گونه‌ای گم گشتگی خواهد شد، ازاین روی برنامه ریزی و سیاست گذاری برای تامین این نیاز برجسته و اصیل شهروندان امروزی، امری قطعی و الزامی برای سیاست گذاران و کارگزاران هر جامعه خواهد بود.

در شهر‌ها که مهم‌ترین بستر زندگی انسان امروزین هستند، نگارخانه‌ها از فضا‌هایی اند که به طور مستقیم آثار و آفریده‌های هنری را برابر دید مردم قرار می‌دهند و زمینه خرید و دسترسی به آثار هنر‌های تجسمی را برایشان فراهم می‌آورند.

هرچند به طور بهنجار فضای شهری و همه محیط تعاملی افراد باید متناسب با اصول زیبایی شناختی تمهید شود، برپاداشتن یک فضای اختصاصی با کارکرد اصلی تعامل با هنر و هنرمند، یک اصل بنیادین است. این کارکرد نگارخانه‌ها تا بدان جا اهمیت دارد که در بند اهداف تأسیس نگارخانه‌ها در قانون مربوط، کوشش برای ارتقای آشنایی مردم با آثار هنری و اشاعه مفاهیم و ارزش‌های فرهنگی و هنری ذکر شده است.

مشهد مقدس باتوجه به ویژگی‌های گسترده ای، چون تنوع کم نظیر فرهنگی، پذیرش تا ۳۰ میلیون زائر در هر سال، مرکزیت به عنوان قطب مهم دانشگاهی، صنعتی و فرهنگی، برخورداری از ظرفیت‌های بین المللی و از همه باارزش تر، انگاره بی بدیل زیارت، نیازی جدی به توسعه فضا‌های هنری به ویژه نگارخانه‌ها دارد.

دولت دو وظیفه مهم در این زمینه برعهده دارد. وظیفه نخست تسهیل و ایجاد زمینه فعال شدن بخش خصوصی در توسعه نگارخانه هاست که با مرکزیت وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی و هماهنگ شدن دستگاه‌های گوناگونی، چون شهرداری، نیازمند پیگیری است.

وظیفه دوم، ورود بخش‌های دولتی توانمند به تاسیس نگارخانه‌های دولتی پیشرفته و برخوردار از امکانات روز است تا به شکل حمایتی دراختیار هنرمندان قرار گیرد و زمینه ارائه و فروش آثارشان را فراهم کند. پیگیری متوازن این دو وظیفه، می‌تواند به مرور زمان تحولی را در زیرساخت‌ها و درنتیجه آن، ارتقای سواد هنری جامعه و البته ارتقای معنوی و فرهنگی شان ایجاد کند.

امروز در مشهد مقدس نیازمند زنده ساختن و بازآفرینی فضا‌های فرهنگی خاطره انگیز در چارچوب هایی، چون نگارخانه‌ها هستیم. مجتمع فرهنگی صاحب الزمان مشهد به دلیل سالن نمایش قدیمی اش و نگارخانه میرک، جزو مجموعه‌هایی است که در صورت برداشتن موانع، می‌تواند نقشی بایسته در توانمندی‌های هنری مشهد ایفا کند.

فضای مناسب و وسیع نگارخانه ای، قرار داشتن در بافت فرهنگی شهر، آشنایی ذهنی مردم و هنرمندان قدیمی با این محیط و عواملی از این دست، مکان این مجتمع را به ظرفیتی مناسب برای بازآفرینی فرهنگی و هنری تبدیل کرده است.

در دوره‌های گوناگون، مدیران اداره کل فرهنگ وارشاد اسلامی خراسان رضوی، برای بازآفرینی این فضا به ویژه نگارخانه میرک کوشش‌هایی کرده اند. ولی این کوشش ها، نیازمند مشارکت و همراهی برخی نهاد‌ها ازجمله مدیریت شهری است تا بتوانند موانع قانونی موجود را برطرف کنند.

آشکار است که توجه به مسائل حقوقی و قانونی یک اصل آشکار برای صیانت از حقوق همه مردم به حساب می‌آید، ولی در مواقعی لازم است با هماهنگی‌های کلان‌تر استانی و شهری، برخی موانع قانونی که به دلایل گوناگونی، چون گذشت زمان، به روز نشدن قانون یا سنگین و پیچیده شدن فرایند‌های قانونی به وجود آمده است، برطرف شود.

به نظر می‌رسد امروز زمان آن است در شرایطی که به دلیل مسائل اقتصادی، امکان ایجاد و ساخت فضا‌های جدید هنری کمتر وجود دارد، با کوشش اداره کل فرهنگ وارشاد اسلامی و همراهی سایر مدیران استانی و شهری، زمینه افزایش سرانه فضا‌های هنری مشهد مقدس را از طریق بازآفرینی فضا‌های موجود -البته با درنظر گرفتن بند‌های قانونی و حقوقی و حل آن ها- فراهم آوریم.