فهیمه شهری | شهرآرانیوز؛ سه نفری که از در وارد شدند، صدای خنده و شروشورشان تمام فضای آب میوه فروشی را پر کرد. مینا سریع نشست و گفت هرچه برای خودتان سفارش دادید، برای من هم بگیرید. شیرین داشت من را اندازبرانداز می‌کرد که مینا هی صدا می‌زد: «زودتر بیا تعریف کن!». سفارش را که دادند، تلفن همراه نگار زنگ خورد و مشغول صحبت شد. شیرین گفت: «صبر کن نگار هم بیاید، بعد تعریف کنم». مینا غر زد که «ولش کن. می‌آید دیگر. زودتر بگو!».
شیرین می‌خواست شکسته و نیم بند تعریف کند تا نگار برسد، اما با همان جملات اولیه آن قدر هیجانش زیاد شد که بی توجه به آدم‌های دوروبرش و گوش‌هایی که تیز شده بودند تا ببینند قرار است درباره چه اتفاقی صحبت کند، با صدای بلند از روزی تعریف کرد که سعید دنبالش آمد و با هم به آن مهمانی دوستانه در باغ خارج شهر رفتند: «سعید که زنگ زد، نمی‌دانستم قرار است کجا برویم و با چه افرادی هستیم. ولی روز جمعه‌ای حوصله در خانه ماندن نداشتم. دل به دریا زدم و با خودم گفتم اتفاقی نمی‌افتد. صبحانه نخورده راهی شدم. آنجا که نوشیدنی آوردند، می‌خواستم لیوان را سر بکشم. دو قورت که خوردم، سعید گفت بس است. دیگر هیچی یادم نیست. بیدار که شدم، فکر کردم سعید بیهوشم کرده. عصبانی داشتم با مشت به بازوهایش می‌زدم که نگار گفت تو بیهوش نبودی!».
نگار تلفنش را قطع می‌کند. شیرین از او می‌خواهد به عنوان شاهد ماجرا آن را تعریف کند، اما نگار که انگار قبلا هم این داستان را برای دیگران تعریف کرده است، حوصله بیان مجدد آن را ندارد و باز شیرین خودش صحبت را از سر می‌گیرد: «آخرین چیزی که در خاطرم مانده است، همان است که نوشیدنی را خوردم. دیگر هیچی را به یاد ندارم. وقتی که بیدار شدم و خودم را کنار سعید دیدم، فکر کردم بیهوشم کرده، اما نگار که نوشیدنی را نخورده و شاهد ماجرا بود، می‌گوید من به‌هوش بودم».
نگار سر حرف می‌آید و با هیجان وارد جزئیات می‌شود. تک تک رفتار‌ها و حرف‌های سعید و شیرین را طوری تعریف می‌کند که به تصویر کشیده می‌شود. شیرین هرازگاهی دستش را به صورتش می‌کوبد و می‌گوید: «خدامرگم!». گاهی با تعجب، از نگار می‌پرسد «واقعا؟!».
مابینش فحش‌هایی را نثار سعید می‌کند. باز آرام نمی‌گیرد و چند فحش نثار نگار می‌کند و می‌گوید تو چرا مانعم نشدی؟ نگار هم در جوابش می‌گوید: «نه اینکه دفعه اولت بوده!». شیرین با خنده می‌گوید: «آخه دفعه‌های دیگر، خودم می‌دانستم دارم چه غلطی می‌کنم. نه اینکه الان اگر تو نبودی، نمی‌دانستم چی بر سرم آمده».
نمی‌دانم چرا شیرین به نگار نگفت «چرا خودت آن نوشیدنی را که می‌دانستی چیست، نخوردی؟». چرا شیرین بعد از این اتفاق، دوستی اش با نگار را به هم نزده است؟ در آن نوشیدنی چه بود که شیرین در عین هوشیاری، وارد رابطه‌ای شده است که چیزی را در خاطر ندارد؟ این سؤال‌ها ما را کشاند به سمت کارشناسان و نوشتن این گزارش.
جانشین دبیر شورای مبارزه با مواد مخدر استان خراسان رضوی به تغییر خطرناک الگوی مصرف مواد مخدر اشاره می‌کند و می‌گوید: الگوی قبلی مصرف مواد مخدر به ترتیب، تریاک، خانواده حشیش، شیشه و روان گردان و سپس هروئین بود ولی از یک سال گذشته که کشت تریاک و خشخاش در افغانستان ممنوع شده، قیمت این محصولات افزایش پیدا کرده است و الگوی مصرف مواد، به سمت روان گردان‌ها رفته است که با قیمت کمتری دردسترس قرار دارد.
وحید اشرفی ادامه می‌دهد: ازجمله موادی که در بعضی مهمانی‌ها و پارتی‌ها استفاده می‌شود، GHB (جی اچ بی) و کتامین است که جزو مواد مخدر و اعتیادآور نیست، اما اثرات بی هوشی برجای می‌گذارد و به خصوص در مواقعی که مجرمان قصد سوءاستفاده جنسی یا سرقت و کلاهبرداری را دارند، این مواد را در نوشیدنی‌ها و خوراکی‌های افراد می‌ریزند یا حتی به شکل تزریق و استنشاق، آن را استفاده می‌کنند.
او با اشاره به اینکه این مواد در قالب روغن در تهیه شیرینی و کیک نیز به کار برده و از این طریق به افراد خورانده می‌شود، می‌گوید: کاربرد اصلی این مواد در بیهوشی دام است، ولی متأسفانه از چرخه قانونی خارج شده است و سوءاستفاده گران، از آن برای مقاصد شوم خود استفاده می‌کنند.
جانشین دبیر شورای مبارزه با مواد مخدر خراسان رضوی، نوجوانان و جوانان را قربانیان اصلی مواد گفته شده می‌داند و توضیح می‌دهد: متأسفانه خیلی وقت‌ها افراد از وجود این مواد در خوراکی‌های مهمانی‌ها اطلاع ندارند. بعضی مواقع هم اطلاعات غلطی درباره آن به فرد می‌دهند و با عبارتی مشابه اینکه «این مواد گیاهی است و ضرری ندارد»، «فقط انرژی ات را بیشتر می‌کند»، «یک آب جو ساده است» و... به تبلیغ محصول خود می‌پردازند و نوجوانان هم راحت باور می‌کنند.
اشرفی بر اثرات تخریبی بسیار بد این مواد روی مغز تأکید می‌کند و می‌گوید: افراد نباید در هر مهمانی‌ای شرکت کنند و به طور جدی توصیه می‌کنیم که هیچ نوع نوشیدنی یا خوراکی روباز را مصرف نکنند.
جانشین دبیر شورای مبارزه با موادمخدر استان یادآوری می‌کند: همچنین کلاهبرداران بعد از اینکه این مواد را به فرد می‌خورانند، اقدام به سرقت یا گرفتن اثر انگشت از او و کار‌های خلاف دیگر می‌کنند.
دکتر علیرضا قاسمی طوسی، فلوشیپ سم شناسی بالینی و مسمومیت های بیمارستان امام رضا (ع)، درباره مصرف روان گردان‌ها می‌گوید: متأسفانه این روز‌ها بخش اورژانس و مسمومین بیمارستان‌ها شاهد مراجعانی است که به طور آگاهانه یا ناآگاهانه مواد روان گردان مصرف کرده اند.
او با اشاره به اینکه انواع مواد روان گردان به شکل‌های مختلف گرد، قرص، تزریقی، استنشاقی و... وجود دارد که بیشتر آن‌ها عملکرد مشابهی در بدن دارند، توضیح می‌دهد: هیجان کاذبی که پس از مصرف روان گردان‌ها به وجود می‌آید و خیلی‌ها با آب وتاب از آن تعریف می‌کنند، در نتیجه افزایش فشار به قلب و عروق، افزایش یا کاهش فشارخون، تعریق زیاد، از دست دادن بخش زیادی از آب بدن و... حاصل می‌شود و پس از این فعل وانفعالات، ممکن است فرد به طور ناگهانی در مهمانی و در حین رقصیدن و... تشنج کند، زمین بخورد و با حالت بیهوش یا نیمه هوشیار، درحالی که در اثر ضربه، دچار ضربه مغزی یا شکستگی در قسمت‌های مختلف بدنش شده است، به بیمارستان آورده می‌شود.
او ادامه می‌دهد: متأسفانه ما در بیمارستان‌ها شاهد جوانانی هستیم که یا ادعا می‌کنند نمی‌دانستند ماده‌ای که خورده و مصرف کرده اند، چه بوده است یا به خاطر اصرار دوستان، حاضر به مصرف آن شده اند. حتی افرادی هستند که فریب اطلاعات غلط را می‌خورند؛ به عنوان مثال به آن‌ها گفته می‌شود اگر این مقدار مشخص را بخوری، هیچ اثر سوئی ندارد، درحالی که حتی یک اندازه مشخص از این مواد روی بدن‌های مختلف، تأثیر متفاوتی می‌گذارد و موادی که یک نفر تجربه مصرف آن را داشته، ممکن است دیگری را تا حد مرگ ببرد.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد به دست ساز بودن مواد گفته شده اشاره می‌کند و می‌گوید: با توجه به اینکه تولیدکنندگان این مواد، به صورت غیراستاندارد و بدون تجهیزات کار می‌کنند، حتی گاهی ممکن است به عنوان مثال قرصی را عین قرص قبلی که فرد مصرف کرده است، بدانند ولی با اندکی بالاوپایین شدن ترکیبات آن، نتایج و تأثیراتش متفاوت باشد و آثار جبران ناپذیری بر بدن او بگذارد.
قاسمی تصریح می‌کند: سوءاستفاده گران از موادی که منجر به کاهش هوشیاری، فراموشی موقت یا بیهوشی‌های کوتاه مدت افراد می‌شود، برای تجاوز، آزار جنسی، سرقت و آدم ربایی استفاده می‌کنند و متأسفانه بعضی از این مواد را در خیلی از آزمایشگاه‌های ما نمی‌توان ردیابی کرد.
او با اشاره به اینکه در بسیاری مواقع، اغواگران موادشان را دارای اثرات درمانی مثبت معرفی می‌کنند، ادامه می‌دهد: این‌ها دست روی نقطه ضعف‌های افراد می‌گذارند و به عنوان مثال به آن‌ها می‌گویند با مصرف این ماده گیاهی بدون عارضه، تمرکز کم، بی خوابی، استرس، منزوی بودن، چاقی یا لاغر بودنشان درمان می‌شود. حتی آن‌ها را به بدن سازان توصیه می‌کنند، ولی تمام این‌ها ادعا‌های کاذبی است که باید افراد را از آن آگاه کرد.
او نیز مانند دیگر کارشناسان چندین بار توصیه می‌کند که افراد هیچ خوراکی یا نوشیدنی روباز را مصرف نکنند.
قاسمی می‌گوید: در یکی از جشن‌های فارغ التحصیلی، یکی از دانشجویان بدون اطلاع دیگران، در نوشیدنی میهمان ها، مواد روان گردان ریخته بود که منجر به مسمومیت تعدادی از آن‌ها شده بود.
غلام حسین حقدادی، روان پزشک و کارشناس اسبق دفتر اعتیاد اداره کل بهزیستی خراسان رضوی، علل حضور در مراسم غیرمتعارف، پارتی‌ها و مصرف روان گردان‌ها را وابسته به شرایط روحی افراد می‌داند و معتقد است که افراد افسرده، کنجکاو و ریسک پذیر تمایل بیشتری به چنین موادی دارند.
او بر نقش حمایت و آموزش صحیح تأکید می‌کند و می‌گوید: نوجوان و جوانی که از سمت خانواده حمایت و برایش وقت گذاشته شود، کمتر به این سمت می‌رود.
به نظر این روان پزشک، تولیدکنندگان روان گردان‌ها هر روز این مواد را با بسته بندی‌های جدید و جذاب وارد بازار می‌کنند و طوری درباره شان تبلیغ می‌کنند که نه تنها مصرف کننده جدید بیابند، بلکه حتی مصرف کنندگانی را که ترک کرده و از چرخه خارج شده اند، مجدد به مصرف تشویق کنند.
به گفته حقدادی، امروز به دلیل وجود فضای مجازی، جوانان با انبوهی از اطلاعات درباره روان گردان‌ها مواجه هستند که بیشتر آن‌ها را تولیدکنندگان منتشر می‌کنند و اطلاعات نادرستی است.
او ادامه می‌دهد: در بسیاری از مواقع حتی همین افرادی که مصرف کننده روان گردان‌ها هستند، نمی‌دانند دارند چه ماده‌ای مصرف می‌کنند. بسیاری از آن‌ها از مواد جدید یا موادی که آن‌ها را دچار فراموشی موقت می‌کند، اطلاعی ندارند و نوشیدنی یا قرص‌ها را با این تصور که از همان نوشیدنی و مواد قبلی است، مصرف می‌کنند و بعد هدف سوءاستفاده قرار می‌گیرند.
حقدادی معتقد است که باید از فضای مجازی برای دادن اطلاعات درست به نوجوانان و جوانان استفاده کرد.
این روان پزشک می‌گوید: ترویج کنندگان روان گردان‌ها برای تبلیغ محصولشان به عنوان مثال به فرد می‌گویند با مصرف این قرص، شادتر و اجتماعی‌تر می‌شوی، اما از عوارض و اختلالات بعدی که ایجاد می‌کند یا اینکه به واسطه آن ممکن است فرد هدف سوءاستفاده جنسی یا حتی سرقت قرار بگیرد، چیزی نمی‌گویند. به نظر او رسانه‌ها و خانواده‌ها باید اطلاعات درست را دراختیار افراد بگذارند. این روان پزشک، طراحی نرم افزار‌های پرسش وپاسخی را یکی از راه حل‌ها می‌داند تا از طریق آن افراد بتوانند سؤالات خود را به صورت مجازی مطرح و پاسخ درست را دریافت کنند.
حقدادی می‌گوید: والدین همان طور که دغدغه پوشاک، مدرسه و تغذیه فرزندشان را دارند، باید دغدغه روح و روان او را هم داشته باشند و با آموزش دادن مهارت‌های زندگی، اعتمادبه نفس، تاب آوری دربرابر استرس و قدرت نه گفتن فرزندشان را افزایش بدهند تا بتواند دربرابر وسوسه‌های مجازی و دروغین، واکنش درست نشان بدهد.
احمدرضا اصغرپور، عضو هیئت علمی گروه علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی، گرایش به چنین رفتار‌های پرخطری را ناشی از غالب شدن پوچی و گرایش افراطی به لذت جویی می‌داند و توضیح می‌دهد: رفتار‌های هنجارشکنانه در نوجوانی، می‌تواند بخشی از فرایند رشد و طبیعی باشد. انتظار هم این است که نوجوان به رفتار‌های پرخطر و اعتیادآور کشیده نشود، اما اگر به این مرحله رسید، دیگر یک سبک زندگی ناسالم را برای فرد رقم می‌زند.
به عقیده او وقتی بلوغ فکری آدم‌ها کامل نشود، فقط به لذت گرایی فکر می‌کنند. برای شادی و آرامش، به اشتباه سراغ روان گردان‌ها و مواد مخدر می‌روند و قادر نیستند نگاه همه جانبه به زندگی بیفکنند.
او می‌گوید: وقتی فردی معنای واقعی زندگی را درک نکند، وارد مسابقه لذت جویی مادی می‌شود؛ به عنوان مثال دائم دنبال این است که ماشین مدل بالاتر، خانه بزرگ تر، موبایل به روزتر و... خریداری کند؛ چون نگاه تک بعدی دارد و حتی اگر بتواند در این مسابقه پیروز شود، هیچ وقت احساس آرامش نمی‌کند، به اغنا نمی‌رسد و باز دنبال آن است که مادیات بیشتری به دست آورد. به نظر او در حال حاضر این مسابقه لذت جویی بین بسیاری از مردم جامعه وجود دارد و حتی در روابط دوستانه و تفریح هم افراد را از گرایش‌های معنادار دور کرده است.
به نظر اصغرپور باید جلوی این چرخه را گرفت. او راه حلش را هم در معرفی و شناساندن افراد موفق غیرمادی می‌داند. این جامعه شناس توضیح می‌دهد: وقتی فردی به هم نوعش کمک و او را به اشکال مختلف خوشحال می‌کند، دل بستگی‌های غیرمادی پیدا می‌کند و برعکس دل بستگی‌های مادی که هیچ وقت فرد را به آرامش نمی‌رساند، در این حالت به آرامش و اغنا می‌رسد.
به گفته وی این افراد می‌توانند به بلوغ فکری برسند و تفکر و رشد چندجانبه داشته باشند؛ برای همین وقتی پای لذت جویی وسط باشد، همه ابعاد را می‌سنجند و به هر قیمتی وارد هر رابطه‌ای نمی‌شوند.
به نظر این استاد دانشگاه، به جای نصیحت مستقیم هنجارشکنان، باید سرگذشت افرادی را که شادی‌های معنوی و تفکر همه جانبه دارند، تعریف کرد تا آن‌ها ببینند آرامش و لذت واقعی در چه سبکی از زندگی است.
اصغرپور تأکید می‌کند که در جامعه باید به ابعاد معنوی انسان‌ها احترام گذاشت و دارایی‌های معنوی شان را دست کم نگرفت، نه اینکه حتی موقع تقدیر از خیران، خیری را به عنوان فرد برتر معرفی کرد که پول بیشتری اهدا کرده است. او همچنین معتقد است باید امکانات تفریحی و زمینه هیجانات سالم را برای نوجوانان و جوانان فراهم کرد تا این نیاز طبیعی شان از راه درست برآورده شود.